การวางแผนภาษีส่วนบุคคล  เป็นการวางแผนภาษีของบุคคลธรรมดา  ไม่ว่าจะมีอาชีพกินเงินเดือน  เจ้าของกิจการหรือมีอาชีพอิสระ  โดยบุคคลที่มีรายได้  มีหน้าที่ต้องเสียภาษีตามที่กฎหมายกำหนด  ดังนั้นการรู้จักวางแผนที่เหมาะสมจะช่วยแบ่งเบาภาระให้กับเราได้

          รายได้อะไรบ้างที่ต้องเสียภาษี
          รายได้ที่ต้องเสียภาษีของบุคคลธรรมดา ตามกฎหมายเรียกว่า "เงินได้พึงประเมิน" หมายถึง เงินได้ของบุคคลใดๆ ที่เกิดขึ้นระหว่างวันที่ 1 มกราคม ถึง 31 ธันวาคม ของปีใดๆ ซึ่งได้แก่
          1. เงิน
          2. ทรัพย์สินซึ่งอาจคิดคำนวณได้เป็นเงิน ที่ได้รับจริง
          3. ประโยชน์ซึ่งอาจคิดคำนวณได้เป็นเงิน
          4. เงินค่าภาษีอากรที่ผู้จ่ายเงินหรือผู้อื่นออกแทนให้
          5. เครดิตภาษีตามที่กฎหมายกำหนด

         กลยุทธในการวางแผนภาษีบุคคลธรรมดา
           โครงสร้างของการคิดภาษีบุคคลธรรมดา  คือ
           ภาษีที่ต้องชำระ  =  เงินได้สุทธิ  X  อัตราภาษี

           ขณะที่เงินได้สุทธิคิดมาจาก
เงินได้สุทธิ  =  เงินได้พึงประเมิน  -  ค่าใช้จ่าย  -  ค่าลดหย่อน  -  เงินบริจาค

          ดังนั้นกลยุทธ์ในการวางแผนภาษีส่วนบุคคลคือ
         1. ลด   ยอดเงินได้ให้ต่ำลง
         2. เพิ่ม   ค่าใช้จ่ายให้สูงขึ้น
         3. เพิ่ม   ค่าลดหย่อนให้สูงขึ้น
         4. เพิ่ม   ยอดเงินบริจาคให้สูงขึ้น
 
          รายละเอียดของแต่ละขั้นตอนมีดังนี้
     

        1.  การลดยอดเงินได้ให้ต่ำลง  ทำได้โดย
                1.1  แยกรายได้ที่ได้สิทธิยกเว้นภาษีออกไป
                มีรายได้บางอย่างที่กม.ยกเว้นภาษีให้  เช่น  ค่าเบี้ยเลี้ยง  ค่าพาหนะ  บำนาญตกทอด  หรือ  เงินส่วนแบ่งกำไรจากห้างหุ้นส่วนสามัญ  หรือคณะบุคคล  การแยกรายได้ส่วนนี้ออก  ช่วยให้ประหยัดภาษีได้มาก ( ดูรายละเอียดเพิ่มเติม )
               1.2 แยกรายได้ที่ถูกหักภาษี ณ ที่จ่ายและเป็นประเภทภาษีสุดท้าย ( final tax ) ออก
                เพราะผู้มีเงินได้สามารถเลือกได้ว่า  จะนำไปรวมคำนวนภาษีหรือไม่ก็ได้  ดังนั้นควรพิจารณาก่อนว่ามันจะคุ้มค่าหรือไม่  ที่จะนำรายได้ดังกล่าวเข้าไปรวมคำนวณ  เช่นดอกเบี้ย  เงินปันผล หรือเงินได้จากการขายอสังหาริมทรัพย์ที่ได้มาโดยมิได้มุ่งทางการค้าหรือหากำไร
               1.3 แยกรายได้จากต่างประเทศออก
                กรณีมีเงินได้จากต่างประเทศ  พิจารณาดูว่าสามารถวางแผนเพื่อลดหย่อนภาษี  หรือขอยกเว้นภาษีทั้งจำนวนได้หรือไม่  โดยดูว่าประเทศต้นทางที่เป็นแหล่งเงินได้  มีอนุสัญญาภาษีซ้อนกับประเทศไทยหรือไม่  ถ้ามีก็ไม่ต้องเสียให้ซ้ำซ้อน  ถ้าไม่มีก็ให้ใช้วิธีพักเงินรายได้ไว้ในต่างประเทศ  รอให้ข้ามปีภาษีก่อน (รอให้เลยวันที่ 31 ธันวาคม )  แล้วจึงนำเงินได้จำนวนนี้กลับเข้ามา  ก็จะทำให้ได้สิทธิยกเว้นภาษีทั้งจำนวน
               1.4 เพิ่มหน่วยภาษีออกไป
                เนื่องจากอัตราภาษีบุคคลธรรมดาเป็นอัตราก้าวหน้า  ดังนั้นถ้าเราสามารถแตกฐานภาษีออกไปมากเท่าไร  ฐานภาษีของแต่ละคนก็ยิ่งต่ำลงเท่านั้น  วิธีที่นิยมคือ  การจัดตั้งคณะบุคคลขึ้นเป็นหน่วยภาษีใหม่  เพื่อกระจายรายได้ออกไป  และยังสามารถหักค่าใช้จ่ายและค่าลดหย่อนได้เหมือนคนธรรมดาอีกด้วย

                1.5 การเลื่อนระยะเวลารับรู้รายได้ออกไป
                ถ้าหากปีนี้  ฐานรายได้ของเราค่อนข้างสูง  และเราสามารถต่อรองให้คู่ค้าของเรา  หรือนายจ้างผู้จ่ายเงิน  เลื่อนการจ่ายเงินออกไปเป็นต้นปีหน้า  เพื่อให้รายได้ใหม่ไปตกปีหน้าซึ่งเราคาดการณ์ว่า  ฐานรายได้จะต่ำกว่า  เป็นการเกลี่ยรายได้ออกไป  ทำให้ไม่ต้องแบกรับฐานภาษีที่สูงเกินไปในปีใดปีหนึ่ง         

                1.6 การเปลี่ยนเงินได้เป็นสวัสดิการ  ( fringe  benefits )
                 หากเรารับค่าตอบแทนเป็นเงินเดือนทั้งหมด  เราก็ต้องเสียภาษีแบบเต็มที่  แต่ถ้าเราเปลี่ยนรายได้บางส่วนเป็นสวัสดิการ เช่น  รถประจำตำแหน่ง  ค่าน้ำมันรถ  เบี้ยเลี้ยง  ซึ่งรายการเหล่านี้ได้สิทธิยกเว้นภาษี  เพราะถือเป็นสวัสดิการ  หรือถือเป็นค่าใช้จ่ายในการดำเนินงานของบริษัทได้ 

                 1.7  เลือกลงทุนในหลักทรัพย์  หรือออมเงินประเภทที่ได้รับการยกเว้นภาษีจากรัฐบาล  ผลตอบแทนที่ได้จะได้ไม่ต้องนำมารวมคำนวณภาษี
     

           2.  เพิ่มค่าใช้จ่าย  ทำได้โดย
                 2.1  เลือกอาชีพที่หักค่าใช้จ่ายได้สูงสุด
                 เนื่องจาก  กรมสรรพากรแบ่งรายได้ของบุคคลธรรมดาออกเป็น 8 ประเภท  แต่ละประเภทสามารถหักค่าใช้จ่ายได้แตกต่างกัน  ดังนั้นการรู้จักจัดสรรให้เงินได้ของเราไปอยู่ในกลุ่มอาชีพที่หักค่าใช้จ่ายได้มากกว่า  ย่อมช่วยประหยัดภาษีได้มาก  ( ดูรายละเอียดแต่ละอาชีพ )
                 2.2 แยกรายได้ให้มาจากหลากหลายอาชีพ  เพื่อเพิ่มสิทธิหักค่าใช้จ่าย
                 เนื่องจาก  การเป็นลูกจ้างกินเงินเดือนจะหักค่าใช้จ่ายสูงสุดได้  40% ของเงินได้ แต่ไม่เกิน 
60,000  บาท  แต่ถ้าเราสามารถทำให้รายได้มาจากหลายลักษณะอาชีพ  เช่น  ค่าที่ปรึกษาในฐานะ
ผู้ประกอบวิชาชีพอิสระ  ค่าลิขสิทธิ์  หรือค่ารับเหมา  จะช่วยทำให้หักค่าใช้จ่ายจากแต่ละหมวดได้มากขึ้น
                 2.3 เครดิตภาษีเงินปันผล
                 โดยต้องดูว่า  อัตราภาษีของบริษัทที่จ่ายปันผลให้เรานั้นสูงกว่าหรือต่ำกว่าฐานภาษีของเรา 
เพราะถ้าบริษัทนั้นได้รับสิทธิยกเว้นภาษี  หรือใช้อัตราภาษีที่ต่ำอยู่แล้ว  อาจทำให้เราต้องเสียภาษีเพิ่มได้ถ้านำมารวมคำนวณภาษี
    

          3.  เพิ่มค่าลดหย่อน  ทำได้โดย
                3.1 พยายามใช้สิทธิค่าลดหย่อนตามที่กฎหมายกำหนดให้ได้มากที่สุด
                ไม่ว่าจะเป็นค่าลดหย่อนบุตร  ค่าเงินกู้เพื่อที่อยู่อาศัย  การทำประกันชีวิต  หรือการซื้อกองทุนต่างๆที่กม.ให้สิทธิลดหย่อนภาษีได้   ( ดูรายละเอียดเพิ่มเติม )
                3.2 การเครดิตภาษีล่วงหน้า
                สำหรับค่าลดหย่อนต่างๆที่เราจะใช้สิทธิลดหย่อนตามข้อ 3.1 นั้น หากเราไม่ต้องการมาทำเรื่อง
ขอภาษีคืนภายหลัง  ก็ให้ทำเรื่องเครดิตภาษีไว้ล่วงหน้า  โดยวิธีแสดงหลักฐานให้ฝ่ายบุคคลหรือฝ่ายบัญชีทราบว่า  เราได้มีค่าใช้จ่ายใดบ้างที่กฎหมายอนุญาตให้นำมาลดหย่อนภาษีได้  ฝ่ายบุคคลก็จะนำรายการเหล่านั้นไปรวมคำนวณ  ทำให้ยอดหักภาษี ณ ที่จ่ายลดลง  และแสดงตัวเลขใกล้เคียงกับความเป็นจริงมากขึ้น
    

          4.  เพิ่มยอดเงินบริจาค  ทำได้โดย
                4.1 เงินที่ได้บริจาคให้วัด  โบสถ์  หรือมัสยิด
                สามารถขอใบอนุโมทนาบัตรมาลดหย่อนภาษีได้  นอกจากนี้ยังมีองค์กรการกุศล  ตามที่
กรมสรรพากรประกาศ  หากเราได้เข้าไปช่วยเหลือบริจาคเงิน  ก็สามารถนำใบเสร็จมาลดหย่อนภาษีได้  แต่รวมกันไม่เกิน  10% ของเงินได้หลังหักค่าใช้จ่ายและค่าลดหย่อนแล้ว
               4.2 เงินบริจาคเพื่อสนับสนุนการศึกษา
                เงินที่จ่ายเป็นค่าใช้จ่ายเพื่อสนับสนุนการศึกษา มีสิทธิหักลดหย่อนได้ 2 เท่าของจำนวนเงินที่ได้จ่ายไปจริง แต่ไม่เกินร้อยละ 10 ของเงินคงเหลือหลังจากหักค่าใช้จ่ายและค่าลดหย่อนอื่น ๆ แล้ว

                หากเราทำได้ครบถ้วนทุกข้อ  เชื่อว่าการวางแผนภาษีของเราจะช่วยแบ่งเบาภาระให้เราได้เป็นอันมาก  และสามารถนำเงินส่วนที่ประหยัดได้ไปสร้างความมั่งคั่ง   ทำให้เราบรรลุเป้าหมายได้รวดเร็วยิ่งขึ้น