การวางแผนการเงิน ( Financial Planning )  หมายถึง  กระบวนการวางแผนเพื่อให้บรรลุเป้าหมายทางการเงินของแต่ละบุคคล    อาจจะเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า  Personal  Finance  
         

          ทำไมต้องวางแผนการเงิน
          1.คนอายุยืนขึ้น
           ปัจจุบันคนไทยมีอายุเฉลี่ย  71 ปี  แต่ถ้าเราเก็บสถิติเฉพาะคนไทยที่อายุ  60  ปีขึ้นไป  จะพบว่าท่านเหล่านั้นจะอยู่ได้อีกประมาณ  20  ปี  (  ข้อมูลจากสถาบันประชากรและสังคม ม.มหิดล  )   ดังนั้น  จึงเป็นเรื่องน่าคิดว่า  ช่วงเวลาหลังเกษียณที่ต้องอยู่อีกตั้ง 20 ปี  เราจะอยู่กันอย่างไร  ถ้าไม่มีการวางแผนการเงินที่ดีพอ
          2.โครงสร้างสังคมเปลี่ยนไป
          เดิมคนไทยอยู่กันเป็นครอบครัวใหญ่    ปัจจุบันแยกย้ายกันอยู่  เป็นครอบครัวเดี่ยวมากขึ้น การคาดหวังให้ลูกหลานเลี้ยงดู  เป็นเรื่องที่หวังได้น้อยลง  เราจึงต้องเตรียมตัวไว้แต่เนิ่นๆ
          3.ค่าครองชีพในอนาคตจะสูงขึ้นมาก
          ข้าวของในท้องตลาดมีราคาสูงขึ้นทุกวัน  อีก  20-30  ปีข้างหน้าในวันที่เราเกษียณ  สินค้าที่จำเป็นอาจแพงขึ้นอีก  1-2  เท่าตัว  โดยเฉพาะค่ารักษาพยาบาล  ที่มักมีอัตราการเพิ่มขึ้นของค่าใช้จ่ายมากกว่าเงินเฟ้อเสมอ  ดังนั้นงบประมาณที่เราเตรียมไว้อาจไม่เพียงพอ  ถ้าไม่ได้คำนวนเผื่อค่าเงินเฟ้อไว้ด้วย
          4.สวัสดิการของรัฐไม่เพียงพอแน่
          ในอีก  15  ปีข้างหน้า  สัดส่วนของประชากรที่มีอายุ  60  ปีขึ้นไปจะเพิ่มเป็น  20%   นั่นหมายความว่า 1 ใน 5 ของคนไทยจะเป็นคนสูงอายุ  ขณะที่สัดส่วนของคนวัยทำงานต่อคนสูงอายุจะลดลงจาก  6:1  ในปัจจุบันเป็น  3:1  ในปี  2021  ทำให้ภาษีที่รัฐเก็บได้จะไม่เพียงพอต่อการจัดหาสวัสดิการให้คนสูงอายุ  หรือหากทำได้ก็เป็นแบบพื้นๆเท่านั้น
          5.ผลิตภัณฑ์ทางการเงินมีความซับซ้อนมากขึ้น
          สมัยก่อนการฝากเงินในธนาคารให้ผลตอบแทนที่น่าพอใจและมีความมั่นคงสูง  เดี๋ยวนี้ดอกเบี้ยเงินฝากลดน้อยลงมาก  ขณะที่ช่องทางการลงทุนใหม่ๆมีให้เลือกหลากหลายมากขึ้น  แต่ก็มีรูปแบบและความเสี่ยงแตกต่างกันออกไป  การทำความเข้าใจและรู้จักวางแผนการลงทุนให้ถูกต้องเหมาะสมกับแต่ละบุคคล  จะทำให้บรรลุเป้าหมายได้ดียิ่งขึ้น
          6.ทำให้เราสามารถเกษียณอายุได้เร็วขึ้น
          หากมีการวางแผนที่ดีและเริ่มต้นเร็ว  ย่อมบรรลุเป้าหมายได้เร็วกว่า  ไม่ว่าจะเป็นเงินออมที่เก็บได้มากขึ้น  ดอกเบี้ยทบต้นที่สูงขึ้น  หรือการสามารถหาประโยชน์จากโอกาสดีๆที่บังเอิญผ่านเข้ามา  เพราะเรามีเงินออม  เงินก้อนที่เก็บเอาไว้  เช่น  ซื้อที่ดินทำเลสวยจากคนที่ร้อนเงิน  หรือ  ซื้อหุ้นพื้นฐานดีที่ราคาตกลงมามากเกินควร
          7.ช่วยรองรับความเสี่ยงของชีวิตได้มากขึ้น
          ชีวิตที่เต็มไปด้วยความไม่แน่นอน  เราอาจโชคร้าย  เจ็บป่วย  หรือ  เกิดอุบัติเหตุหนักๆขึ้นได้   แต่ถ้าเรามีการวางแผนการประกันภัยไว้  ย่อมสามารถบรรเทาภาระต่างๆลงได้  หรือ  เราเกิดตกงานกระทันหัน  มีคนในครอบครัวป่วย  การมีเงินเก็บสำรองไว้  ย่อมหลีกเลี่ยงความยุ่งยากจากการต้องไปกู้หนี้ยืมสินเงินกู้นอกระบบลงได้
 

        ขั้นตอนในการวางแผนการเงิน
          1.กำหนดเป้าหมายและวัตถุประสงค์ทางการเงิน
          ในการวางแผนการเงิน  ควรจะเริ่มจากการมีเป้าหมายคร่าวๆว่า  เราอยากบรรลุเป้าหมายทางการเงินในเรื่องอะไร  และต้องใช้เวลาเท่าไร  เช่น
          - อยากเกษียณการทำงานตอนอายุเท่าไร  ตอนนั้นอยากมีเงินใช้เดือนละเท่าไร
          - อยากเตรียมทุนการศึกษาให้ลูกเรียนถึงระดับไหน  ค่าใช้จ่ายเท่าไร  
         - หรืออยากวางแผนจัดสรรมรดกให้ลูกหลาน  ต้องทำอย่างไร
เป้าหมายที่กำหนดขึ้น  อาจเป็นเป้าหมายเดี่ยว  หรือ  เป้าหมายผสมผสานเต็มรูปแบบก็ได้
          2.รวบรวมข้อมูล
           เป็นการรวบรวมข้อมูลทางการเงิน  ทั้งของตนเอง  ครอบครัว  และภาวะรอบล้อมทางเศรษฐกิจ  เพื่อเป็นฐานในการวิเคราะห์  เช่น  รายรับ  , รายจ่าย  , ทรัพย์สิน  , หนี้สิน  , ภาระผูกพัน  , ดอกเบี้ย  หรือทิศทางการลงทุนในปัจจุบันและในอนาคต
          3.วิเคราะห์และประเมินสถานะทางการเงิน
          นำข้อมูลที่ได้มาวิเคราะห์  เพื่อหาสถานะทางการเงินปัจจุบัน ว่าตอนนี้มีเงินเก็บสุทธิเท่าไรแล้ว  ยังขาดอีกเท่าไรเพื่อที่จะทำให้บรรลุเป้าหมายที่วางไว้  และมีทางเลือกอะไรบ้างที่จะบรรลุเป้าหมายนั้น
          4.จัดทำแผนการเงิน
          หลังจากวิเคราะห์เงื่อนไขและข้อจำกัดต่างๆแล้ว  ให้ประเมินทางเลือกที่ดีที่สุด  แล้วเขียนแผนการเงินที่สอดคล้องกับเป้าหมายของเรา  ภายใต้สมมติฐานและข้อมูลที่รวบรวมไว้
          5.นำแผนไปปฎิบัติ
          เป็นการปฎิบัติตามแผนที่ได้เขียนไว้  ว่าต้องลงมือทำอะไรบ้างในกรอบเวลาเท่าไร  เช่น  ต้องออมให้ได้เดือนละเท่าไร  ต้องนำเงินไปลงทุนอะไรบ้าง  หรือ  ต้องทำประกันภัยเพิ่มในเรื่องอะไรบ้าง  โดยต้องมีการตรวจทานด้วยว่า  ได้ทำครบพอที่จะบรรลุตามเป้าหมายที่ตั้งไว้หรือไม่
          6.ติดตามและกำกับให้เป็นไปตามแผน
          หลังจากปฎิบัติไปได้ระยะหนึ่ง  ต้องหมั่นตรวจสอบและประเมินผลที่เกิดขึ้นว่า  ได้ผลตามที่คาดหวังหรือไม่  สมมติฐานที่วางไว้มีการเปลี่ยนไปหรือไม่  อย่างไร และควรจะมีการปรับเปลี่ยนแผนให้สอดคล้องกับภาวะการณ์ที่เปลี่ยนไปหรือไม่  ซึ่งโดยทั่วไปเราจะมีการทบทวนแผนการเงินปีละ  1 ครั้ง